درک شهری از مشروطه: مقایسه حوزه مشروطه خواهی اصفهان و تبریز

چکيده :
نويسنده در يک تقسيم‌بندي اوليه، دو حوزه‌ي فکري- جغرافيايي براي تاريخ مشروطيت ايران قايل است: يکي حوزه‌ي تبريز که شهرهاي حاشيه‌اي زنجان و رشت و قزوين را نيز داخل آن مي‌داند. دوم، حوزه‌ي اصفهان که شامل فارس و کاشان نيز مي‌شود. مولف در فصل اول تاريخچه‌اي از شهر تبريز، ويژگي‌هاي خاص اين شهر به‌ منزله‌ي دروازه‌ي ورود افکار جديد و تاثيرپذيري روشنفکران از انديشه‌هاي جديدي که از قفقاز و روسيه و عثماني به اين شهر وارد مي‌شد، سخن مي‌گويد، سپس سير رويدادهاي مشروطه‌خواهي تبريز را بررسي مي‌کند. فصل دوم به بررسي پيشينه‌ي حوزه‌هاي علميه و انديشه‌هاي شيعي در اصفهان و سير مشروطه خواهي در اين شهر و فارس و کاشان اختصاص دارد. در فصل سوم دو حوزه‌ي مشروطه‌خواهي اصفهان و تبريز مقايسه شده‌اند. نويسنده در اين فصل پس از بررسي آثار فکري و رساله‌هاي متفکران و علماي دو حوزه‌ي ياد شده درباره‌ي مشروطه، معتقد است در حوزه‌ي تبريز اگرچه علما در آغاز از مشروطه حمايت کردند، اما گسترش جريان روشنفکري، مشروطه تبريز را به سوي افراطي‌گري غير ديني و تجدد سوق داد. به‌ همين دليل اکثر علماي تبريز در مراحل بعدي به مخالفت با مشروطيت پرداختند، اما در اصفهان، مشروطيت رنگ استبدادي و ضد استعماري و بيگانه‌ستيزي داشت و از همان ابتدا، علما رهبري آن را به عهده داشتند. در فصل چهارم روايت و گزارشي از آراي "ميرزا صادق آقا مجتهد تبريزي"، از علماي مخالف مشروطيت به‌ دست داده شده است. او مشروطه را يک محصول غربي مي‌دانست و به همين دليل با آن مخالف بود. کتاب از دو پيوست شامل دو رساله درباره‌ي مشروطه برخوردار است: 1- رساله‌ي "تحفه المتمدنين" از نويسنده‌اي ناشناس که رساله‌اي انتقادي از برخي مظاهر تمدن و تجدد است، 2- رساله‌ي "نکوهش مشروطه" از مولفي ناشناس از مخالفان مشروطيت و مدافعان نظام سنتي که نظام حکومتي مورد نظر او ترکيبي از سلطنت شاهي و دينداري است. در پايان، فهرست منابع آمده‌ است.
214 صفحه - رقعي (شوميز)