انسان در جستجوی معنی

انسان در جستجوی معنی نوشته دکتر ویکتور فرانکل است که دکتر نهضت صالحیان و مهین میلانی آن را ترجمه کرده اند. این کتاب خوب را انتشارات درسا منتشر کرده است.

دکتر ویکتور فرانکل روانپزشک و نویسنده، گاهی از بیماران خود که از موضوعات مختلف رنج می بردند سوال عجیبی می پرسید و به یک باره شکی به آن ها وارد می کرد، ” چرا خودکشی نمی کنید؟ ” او اغلب می توانست از پاسخ بیماران مسیر درمان خود را شناسایی کند.
کتاب انسان در جستجوی معنی در مورد چیست؟

این کتاب به شکل عمده شامل دو قسمت می شود. قسمت اول در مورد زندگی سخت و طاقت فرسای دکتر فرانکل است که در اردوگاه های کار اجباری آلمان نازی به سر می برد. او در این اردوگاه ها خانواده و همسر خودش را از دست می دهد و رنج بسیار زیادی را متحمل می شود. هر روز ترس این را در دل داشت که ممکن است جان خود را از دست بدهد و در کوره آدم سوزی انداخته شود. دکتر فرانکل و بسیارانی در این اردوگاه ها شرایط فوق العاده وخیمی را تجربه کرده اند. در این قسمت از کتاب دکتر به بررسی سال های اردوگاه اجباری و خاطرات آن دوران می پرداز و اینکه چه چیزی باعث شد او در آن شرایط سخت دوام بیاورد.

قسمت دوم کتاب به این اشاره می کند که چطور دکتر ویکتور توانست روش درمان لوگوتراپی یا و معنا درمانی را کشف کند. او در این قسمت به بررسی این نظریه می پرداز و آن را به خوبی توضیح می دهد. مهم ترین ایده دکتر فرانکل این است که تلاش برای یافتن معنی در زندگی اساسی‌ ترین نیروی محرکه هر فرد در دوران زندگی او می باشد.
درباره کتاب انسان در جستجوی معنی

یکی از اسم هایی که دکتر ویکتور فرانکل برای کتاب انسان در جستجوی معنی درنظر داشته، “در هرشرایطی به زندگی بله بگو” بوده است. زندگی وقتی هست و ما در حال زندگی کردن هستیم، درآن درد، رنج، اسارت، بیماری، پیری، مرگ و… هم هست. این که چگونه با این ها مواجه می شویم، مهم است. آنچه انسان را از بقیه موجودات متمایز می کند، در کنار عقل، “قدرت انتخاب” اوست.

انسان می تواند در برابر اتفاقات و مشکلات بیرونی تصمیم بگیرد که چه واکنشی از خود نشان دهد. این نوع واکنش است که اهمیت دارد و به اعتقاد دکتر فرانکل همین موضوع است که کیفیت زندگی یک فرد را مشخص می کند.

وقتی کتاب را می خوانید به این فکر می کنید که زندگی اکنون من هرچقدر هم که می خواهد سخت باشد در مقابل رنجی که ویکتور فرانکل تجربه کرده است، هیچ است و به معنای واقعی کلمه هیچ است. با خواندن این کتاب یک دید گسترده و بسیار بهتری نسبت به زندگی خود پیدا می کنید چون شما از این موضوع آگاه شده اید که واکنش شماست که زندگی رو می سازه و نه شرایط و مشکلات بیرونی.
قسمت هایی  از کتاب انسان در جستجوی معنی

• بیچاره آن کس که می پنداشت زندگی دیگر برایش معنایی ندارد، نه هدفی داشت و نه انگیزه و مقصودی، چیزی او را به زندگی گره نمیزد و چون کار به اینجا می رسید دیگر کارش ساخته بود.
• رهایی بشر از راه عشق و در عشق است، پی بردم که چگونه بشری که دیگر همه چیزش را در این جهان از دست داده هنوز می تواند به خوشبختی و عشق بیاندیشد، ولو برای لحظه ای کوتاه به معشوقش می اندیشد.
• عشق از جسم معشوق هم بس فراتر می رود و معنای ژرف خود را در هستی معنوی شخص و در درون او می یابد، حال دیگر فرقی نمی کند که معشوق حاضر باشد یا نباشد، مرده باشد یا زنده، این دیگر اهمیتی ندارد.
• معنای زندگی از فرد به فرد، روز به روز، ساعت به ساعت در تغییر است. هر فرد می بایست معنی و هدف زندگی خود را در لحظات مختلف دریابد. هیچ معنای انتزاعی که انسان عمری را صرف یافتنش نماید وجود ندارد، بلکه هر یک از ما دارای وظیفه و رسالتی ویژه در زندگی ست که می بایست بدان تحقق بخشد.
• انگیزه اصلی و هدف زندگی گریز از درد و لذت بردن نیست، بلکه معنی جویی زندگی ست که به زندگی مفهوم واقعی می بخشد، به همین دلیل انسان ها درد و رنجی را که معنی و هدفی دارد با میل تحمل می کنند.
•  آنچه مهم است این است که تاب بیاوریم و صبر کنیم تا به چشم خود ببینیم که استعداد بی همتای انسان در اوج تلاش و کوشش، چگونه یک پایان غم انگیز را به پیروزی عظیم و یک وضعیت بحرانی را به فتحی پیروزمندانه بدل می کند.

•     نیچه می گوید: «کسی که چرایی برای زیستن داشته باشد، از پس هر چگونه ای نیز بر می آید»
•     باید هر وقت فرصتی دست می داد چرایی – یعنی یک هدف – به زندانیان می دادیم تا بتوانیم برای تحمل چگونگی وحشتناک زندگی شان به آنان نیرو ببخشیم. وای بر کسی که دیگر معنایی در زندگیش نمی یافت، هدفی و مقصودی هم نداشت.
•     هرگز نمی توانیم پرسش‌هایی در مورد معنای زندگی را با عبارات گسترده و کلی پاسخ دهیم. «زندگی» به معنای چیز مبهم نیست، بلکه برعکس چیزی است بسیار واقعی و قابل لمس، همانگونه که وظایف موجود در زندگی نیز بسیار واقعی و لمس پذیرند. این وظایف سرنوشت بشر را که ویژه خود اوست می سازد. هیچ فرد یا هیچ سرنوشتی را نمی توان با فرد یا سرنوشت دیگری مقایسه کرد. هیچ موقعیتی تکرار نمی گردد و به هر موقعیتی پاسخ متفاوتی باید داده  شود. گاهی موقعیتی که مرد در آن قرار می گیرد، ایجاب می کند با عملی که در پاسخ به آن موقعیت در پیش می گیرد، سرنوشتش را شکل بخشد. گاهی اگر از فرصت استفاده کند و به وضع موجود و آنچه  هست بیندیشد، برایش سودمندتر خواهد بود. گاهی نیز لازم است سرنوشت خود را بپذیرد و رنجهایش را تحمل کند. هر موقعیتی با استثنایی بودن خود مشخص می شود و هماره یک پاسخ راستین برای هر مشکلی که در پیش روی است وجود دارد.
• لوگوتراپی یا همان معنا درمانی در مقایسه با روانکاوی روشی است که کمتر به گذشته توجه دارد و به درون‌ نگری هم ارج چندانی نمی‌نهد، اما توجه بیشتری به آینده، وظیفه و مسئولیت و معنی و هدفی دارد که بیمار باید زندگی آتی خود را طرف آن کند.
• من به شدت انکار می‌کنم که جستجوی انسان برای یافتن معنای «وجودی» (هستی) خود، و یا حتی تردید او در این باره نتیجه‌ی بیماری و یا موجب بیماری باشد. ناکامی وجودی نه خود نوعی بیماری است و نه بیماری‌زا. نگرانی انسان درباره‌ی ارزش زندگی و ارجی که به این مساله می‌نهد، و حتی یاس و ناامیدی که از این راه عاید او می‌شود، می‌توانند پریشان ذهنی باشند ولی به هیچ عنوان یک بیماری روانی نیست.
• باید در نظر داشت که تلاش انسان در راه جستن معنا و ارزش وجودی او در زندگی همیشه موجب تعادل نیست، و ممکن است «تنش‌زا» باشد. اما همین تنش لازمه و جزء لاینفک بهداشت روان است. من به جرات می‌گویم که در دنیا چیزی وجود ندارد که به انسان بیشتر از یافتن «معنی» وجودی خود در زندگی یاری کند. در این گفته نیچه حکمتی عظیم نهفته است که «کسی که چرایی زندگی را یافته است، با هر چگونگی خواهد ساخت.» در اردوگاه کار اجباری نازی‌ها، این نکته به خوبی به اثبات رسید که همه کسانی که تصور می‌کردند کار و وظیفه‌ای در انتظارشان است، شانس بیشتری برای زنده ماندن داشتند.

پشت جلد کتاب آمده است:

دکتر ویکتور فرانکل، روان شناس اتریشی و پدید آورندهی معنادرمانی، در این کتاب تجربیات خود را در اردوگاه های کار اجباری در دوران جنگ جهانی دوم در اختیار ما می گذارد و ما را با اصول روان درمانی اگزیستانسیالیسم آشنا می کند که معتقد است اگر زندگی سراسر رنج و چالش است، برای زنده ماندن باید معنایی برای رنج بردن یافت و کسی که دلیل بودن و زیستن خود را بیابد، با هر شرایطی خواهد ساخت.