ژن خودخواه

کتاب ژن خودخواه 
کتاب ژن خودخواه، اثری نوشته ی ریچارد داکینز است که نخستین بار در سال 1976 وارد بازار نشر شد. داکینز با انتشار این کتاب فوق العاده ارزشمند و آموزنده، موفق به ایجاد تغییری بزرگ در شیوه ی نگاه ما به خودمان و دنیای پیرامونمان شد. به جای این تفکر که موجودات زنده از ژن ها استفاده می کنند تا تولید مثل نمایند، تصور کنید ژن ها ما را فقط به این دلیل به وجود می آورند و زنده نگه می دارند که ژن های بیشتری تولید کنند. به نظر می رسد که این جا به جایی ساده می تواند به معماهایی پاسخ بدهد که دانشمندان را برای سال ها درگیر خود کرده بود. چرا به طول کیلومترها DNA استفاده نشده در بدن همه ی ما وجود دارد؟ چرا یک زنبور از فرصت خود برای تولید مثل، چشمپوشی می کند تا به بزرگ شدن خواهرها و برادرهایش کمک کند؟ داکینز با نثری جذاب و قابل فهم، جواب این سوالات را از نقطه نظر مولکول هایی می دهد که به منظور تولید بیشترِ گونه ی خود، بر سر فضا و منابع محدود با یکدیگر در رقابت هستند. این دانشمند برجسته با ارائه ی مثال هایی شگفت انگیز از تمامی حوزه های زیست شناسی، راه را برای ارزیابی مجدد مسئله ی تکامل باز می کند.

پشت جلد کتاب آمده است:

از زمانی که ریچارد داکینز در کتاب ژن خودخواه نوشت «اگر روزی موجودات برتر فضایی از زمین بازدید کنند اولین پرسش شان برای ارزیابی سطح تمدن ما این است که: آیا آنها هنوز تکامل طبیعی را کشف کرده اند؟» بیش از ۴۰ سال می گذرد. گرچه از زمان داروین، در مدتی بیش از یک قرن، تلاش های زیادی برای درک و توضیح سرشت انتخاب طبیعی از سوی مجامع علمی صورت گرفته است، اما کتاب ژن خودخواه این مبحث را با نگاهی نو و نگارشی همه فهم وارد اذهان و فرهنگ عمومی کرد. ایدهی محوری کتاب ژن خودخواه این است که تنازع بقاء و تقلا برای نامیرایی و جاودانگی در سطح ژنها رخ می دهد و افراد، خانواده و گونه ها صرفا حامل هایی برای ژنها و گذر آنها از نسلی به نسل دیگر هستند. در این دیدگاه، از آنجا که ژنها - به زبان استعاره - خودخواه اند، رفتارهای تمام موجودات زنده در خدمت آنهاست و در واقع، بدن هر موجود یک مستعمره ژنی و ماشین بقاء ژنهاست. پیش از این رفتارهای موجودات زنده را در خدمت بقاء فرد، خانواده، گروه یا گونه می دانستند نه ژن. بنابراین برآیند رفتار ژنها در سطح فردی و اجتماعی فداکاری است، نه خودخواهی که باعث سوء تفاهم ها و مجادلات بسیاری شده است. همچنین بسط نظریهی راهبرد پایدار تکاملی در کتاب ژن خودخواه ریشه های طبیعی راستی و درستی در رفتار را به دست می دهد. دیدگاه ژن محور داوکینز به تکامل طبیعی تلاش های بزرگان این عرصه در قرن بیستم را به عصر ژنوم و زیست شناسي ملکولی گره زده و باب نوینی در پژوهش های مرتبط با تکامل طبیعی باز کرده است. نیز در این کتاب، برای نخستین بار واژهی مم» به عنوان یک واحد فرهنگی تکاملی که شبیه به ژنها همانندسازی و خودخواهانه رفتار می کند معرفی شده است. مم با رفتن از مغزی به مغزی دیگر بقاء یافته و تکثیر می شود. مم، پس از معرفی، موضوع پژوهش های بسیاری بوده است. برخی از مثال های مم: آهنگها، ترانه ها, اندیشه ها، اشعار، گزین گویه های مدهای لباس، شیوه های ساخت ظروف، عکس های فیلم ها و ... هستند.