دولت فاطمیان در مصر (تحلیلی جدید)

کتاب دولت فاطمیان در مصر 

فرقه‌ی اسماعیلیه یکی از فرقه‌های منشعب از مذهب شیعه است که معتقد به امامت اسماعیل پسر امام جعفر صادق(ع) هستند. البته خود فرقه‌ی اسماعیلیه نیز چندین و چند انشعاب دارد که مشهورترینشان معتقد به غیبت محمد بن اسماعیل هستند و او را امام زمانی می‌دانند که ظهور خواهد کرد. اسماعیلیون امروز نیز در ایران، افغانستان، ترکیه، سوریه و شمال آفریقا حضور دارند و کریم آقاخان چهل‌ونهمین امام‌شان است که در قید حیات است. در طول تاریخ اسماعیلیه افراد شهیری معتقد به این فرقه وجود داشته‌اند، از ناصرخسرو قبادیانی تا حسن صباح و ... . هم‌چنین چندبار نیز موفق به تشکیل حکومت شدند که فاطمیان مصر مشهورترین‌شان است. فرقه‌ای که نام خود را از دختر حضرت محمد(ص) گرفته و بیش از 250 سال به مرکزیت مصر، در شمال آفریقا، بخشی از غرب آسیا و جنوب اروپا حکمرانی کردند. کتاب «دولت فاطمیان در مصر» حاصل پژوهش بزرگ «ایمن فواد سید» است که از دوران آغاز کار فاطمیان در ممالک غرب آسیا در دوران سامانیان، گسترش آن در زمان سلجوقیان تا استقرار و حاکمیت‌شان در مصر و انقراض‌شان را در برمی‌گیرد. دولت فاطمیان اسماعیلی که به اصطلاح قرمطی خوانده می‌شدند، همواره با خلفای عباسی در ستیز بودند و حتی یک بار نیز موفق به فتح بغداد و خواندن خطبه به نام امام فاطمی در این شهر شدند که با حمله‌ی سلجوقیان این مهم برایشان دیری نپایید. کتاب «دولت فاطمیان در مصر» تازه‌ترین و کامل‌ترین پژوهشی‌ست که با استناد به همه‌ی اسناد و کتب یافته شده درباره‌ی اسمایعیله و فاطمیان انجام گرفته است. این کتاب به دوران حکمرانی این سلسله و قوام و دوام‌شان پرداخته و اینکه چگونه یک نظام سیاسی کارآمد و منظم را پی‌ریزی کردند و حتی شهر قاهره به عنوان یکی از مهم‌ترین و زیباترین شهرهای آفریقا از زمان ساخت تاکنون را بنا نهادند. دولت فاطمیان مصر سرانجام با خیانت صلاح‌الدین ایوبی و خطبه‌ای که به نام خلیفه‌ی عباسی در مسجد الازهر قاهره خواند، حمرانی‌شان به پایان رسید.

پشت جلد کتاب آمده است:

حیات سیاسی و فرهنگی و اداری فاطمیان را معمولا به دو بخش متمایز تقسیم می کنند، بخش نخست شامل دوران فعالیتهای آنان در مغرب که برهه زمانی پیش از تأسیس خلافت تا انتقال به مصر را در برمی گیرد؛ بخش دوم دوره انتقال به مصر تا سقوط دولت فاطمی با توجه به این تقسیم بندی، نوع فعالیتها و تاریخ سیاسی و تمدنی فاطمیان نیز به دو قسم متمایز تقسیم می گردد. دوران اول از بساطت بیشتری برخوردار است. اما، در دوران دوم، دولت فاطمیان شالوده و نظام پیچیده تر و کارآمدتری را می ریزد و به ضرورت، در رقابت با خلافت عباسی، به تقلید و ابداع نظامها و سازوکارهای سیاسی و دینی و آئینی و تشکیلاتی پیشرفته تری دست می یازد.

کتاب دولت فاطمیان در مصر به نظر می رسد تازه ترین و کامل ترین کتابی باشد که با تفصیل کافی و با استناد به اهم منابع و تحقیقات قدیم و جدید به بررسی هر دو مرحله تاریخ فاطمیان پرداخته است.